4 września 2020 r. otwarta została w Muzeum Zamkowym w Malborku wystawa czasowa „O niepodległą Polskę. Plebiscyt 1920 na Powiślu”.
Ekspozycja, pretekstem do której jest setna rocznica Plebiscytu na Powiślu, Warmii i Mazurach, podzielona została na dwie części i prezentowana jest w Zamku w Kwidzynie i w Zamku w Sztumie. Część kwidzyńska skupia się na wielkiej polityce i politycznych wątkach historii organizacji i przeprowadzenia Plebiscytu w 1920 r. W Sztumie zaś prezentowana jest historia działalności powiślańskich Polaków w okresie przed Plebiscytem, w jego trakcie i po nim, oraz losy ludzi Plebiscytu – osób, które zaangażowały się wówczas w polską sprawę, bądź od lat sprawie tej służyli. Obie części wystawy zawierają liczne eksponaty przypominające o dziejach walki o polskość Powiśla, w tym liczne dokumenty ilustrujące biografie osób, które są bohaterami ekspozycji. Najbardziej wymownym eksponatem jest jednak oryginalna, stuletnia karta do głosowania w Plebiscycie, pochodząca ze zbiorów MZM.
Wernisaż wystawy, podobnie jak sama wystawa, podzielony był na część kwidzyńską i sztumską. Ze względu na ograniczenia epidemiczne uroczystość nie mogła mieć niestety charakteru otwartego. Wzięło w niej udział stosunkowo wąskie grono osób reprezentujących powiślańskie władze samorządowe i instytucje kulturalne regionu, oraz, co szczególnie ważne, przedstawiciele rodzin postaci ukazanych na wystawie. Sztumską część wernisażu zaszczyciła swoją obecnością pani Izabella Sierakowska-Tomaszewska, spadkobierczyni tradycji rodu Sierakowskich z Waplewa Wielkiego – liderów polskiej działalności patriotycznej w okresie okołoplebiscytowym. Otwierając wystawę dr. hab. Janusz Trupinda, Dyrektor Muzeum Zamkowego w Malborku, wskazał na jej przesłanie, obejmujące konieczność pielęgnowania pamięci o wysiłku, poświęceniu i ofierze osób zaangażowanych w plebiscytową walkę o Polskość w 1920 r. oraz uświadamianie odbiorcom wystawy celowości ówczesnych działań i głębokiego sensu, jaki miały zarówno z ówczesnej perspektywy, jak i dzisiaj, kiedy nad Powiślem powiewają biało-czerwone flagi. Wyraził także podziękowania dla wszystkich pracowników Muzeum zaangażowanych w tworzenie wystawy. Głos zabrał także prof. dr hab. Mirosław Golon, Dyrektor Gdańskiego Oddziału IPN, który nakreślił historyczne tło wydarzeń z lipca 1920 r., kiedy Polakom mieszkającym na obszarze Prus przyszło decydować o państwowej przynależności ich ziemi rodzinnej.
Po zakończeniu części oficjalnej goście obu części wernisażu zapoznani zostali z wystawą przez jej kuratorów – dr Justynę Liguz w Kwidzynie i Aleksandra Masłowskiego w Sztumie.
Na zamku w Kwidzynie prezentowane są m.in. wątki historyczne związane z kształtowaniem się granic Rzeczypospolitej w dobie odzyskiwania przez nią niepodległości, problematyka skomplikowanych negocjacji politycznych konferencji pokojowej zakończonej podpisaniem traktatu wersalskiego, zasadami, jakie przewidziano dla przygotowania i przeprowadzenia głosowania w ramach Plebiscytu, działalnością Międzysojuszniczej Komisji Plebiscytowej i obecnością wojsk alianckich na Powiślu, historią polskiego konsulatu w Kwidzynie w okresie międzywojennym, a także prasą i propagandą plebiscytową i wreszcie efektami Plebiscytu w postaci wytyczenia granicy między Rzecząpospolitą a Niemcami na terenie Prus Wschodnich.
Ekspozycja na zamku w Sztumie to opowieść o ludziach i ich działalności na rzecz zachowania polskiej kultury w warunkach rozbiorów i funkcjonowania brutalnej polityki germanizacyjnej, entuzjazmie związanym z wiarą w możliwość zwycięstwa w Plebiscycie, aktywności kulturalnej i ekonomicznej powiślańskich Polaków, propagandowej walce przed Plebiscytem i kontynuacji walski o polskość po przegranej, oraz represji i eksterminacji działaczy plebiscytowych przez Niemców po wybuchu II wojny światowej. Wystawa kończy się przesłaniem pamięci i zobowiązania do troski o niepodległość Ojczyzny, wynikających z historycznej łączności mieszkańców Powiśla sprzed 100 lat z dzisiejszymi.
Wystawa „O niepodległą Polskę. Plebiscyt 1920” otrzymała Patronat Narodowy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości.
Projekt "O niepodległą Polskę. Plebiscyt 1920 na Powiślu" sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022.
Obie części ekspozycji można oglądać od wtorku do niedzieli w godzinach 9.00-17.00. Wystawa prezentowana będzie do 29 listopada 2020 r.
KLAUZULA INFORMACYJNA